الگویابی و الگوسازی یکی از فعالیت های اصلی در آموزش کودکان می باشد. در این فعالیت ، بچه ها با انواع الگوسازی و الگویابی آشنا می شوند. آشنایی با الگوها از کلاس‌های پیش دبستانی آغاز می‌شود امّا بچّه‌ها به طور رسمی در کلاس اوّل دبستان با مفاهیم الگویابی آشنا می‌شوند.

الگویابی چیست؟

الگویابی ، هنرِ پیدا کردن رابطه‌ی بین اشیاء یا اعداد در یک مجموعه است. وقتی که اشیاء یک مجموعه با یک نظم مشخّص و معیّن در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند ، می‌توان با کمی دقّت ، رابطه‌ی بین عناصر منظّم آن مجموعه را پیدا کرد. به این کار ، الگویابی می‌گویند. ما در الگویابی سعی می‌کنیم تا رابطه‌ی بین اجزاء یک مجموعه‌ی معیّن را کشف کنیم. پس از کشف این رابطه ، می‌توانیم:

1. به منظّم یا نامنظّم بودن رابطه‌ی بین اجزاء مجموعه پی ببریم.
2. در صورت نیاز ، الگو را ادامه بدهیم.
3. از روی آن الگو ، الگوی دیگری بسازیم.

همه‌ی این کارها مستلزم الگویابی و کشف رابطه‌ی بین اشیاء و اجزاء یک مجموعه‌ی معیّن می‌باشد. الگویابی هنری است که با تمرین و ممارست به دست می‌آید و دانش‌آموز پس از مدّتی به راحتی می‌تواند الگویابی کند.

در این برنامه‌ی آموزشی ، دانش‌آموزان کلاس اوّل با سؤالاتی که وجود دارد و دادن پاسخ به آن‌ها ، مهارت خود را در الگویابی ارتقاء می‌دهند.

الگوسازی چیست؟

کار با الگوها فقط منحصر به الگویابی نیست بلکه در کنار الگویابی ، الگوسازی هم بسیار اهمیت دارد. بچّه‌ها باید یاد بگیرند که علاوه بر یافتن رابطه‌ی بین اجزاء یک الگو ، خودشان بتوانند الگو بسازند. الگوسازی می‌تواند توانایی‌ها و استعدادهای کودکان را تا حد خیلی زیادی ارتقاء دهد. کودکان پایه‌ی اول ابتدائی در برنامه‌ی آموزشی جاری ، علاوه بر الگویابی با الگوسازی هم آشنا می‌شوند و با سؤالاتی که در این زمینه مطرح شده است ، تسلّط بیشتری بر الگوسازی پیدا می‌کنند.

الگوی منظّم و الگوی غیرمنظّم

الگوها از نظر نظم به دو گروه «الگوهای منظّم» و «الگوهای غیرمنظّم» تقسیم‌بندی می‌شوند. در الگوهای منظّم ، اجزاء الگو به طور منظّم در مجموعه قرار می‌گیرند و یک رابطه‌ی معیّن و مشخّصی بین اجزاء الگو وجود دارد ؛ به طوری که با دانستن این رابطه به راحتی می‌توان الگو را ادامه داد. امّا در الگوهای غیرمنظّم ، رابطه‌ی مشخّصی بین اجزاء الگو برقرار نیست و اگر بخواهیم الگو را ادامه دهیم ، نمی‌توانیم.

در برنامه‌ی آموزشی الگویابی و الگوسازی کلاس اوّل دبستان ، سؤالاتی در رابطه با تشخیص الگوهای منظّم از الگوهای غیرمنظّم وجود دارد که دانش‌آموز با حل این سؤالات می‌تواند تسلّط بیشتری در یافتن و کار با الگوهای منظّم پیدا کند.

تشخیص الگوی منظّم از الگوی غیرمنظّم

در این برنامه‌ی آموزشی ، سؤالاتی در رابطه با تشخیص الگوهای منظّم از الگوهای غیرمنظّم وجود دارد که دانش‌آموز با پاسخ به این سؤال‌ها آشنایی بیشتری با الگوهای منظّم پیدا کرده و تسلّط بیشتری بر مباحث الگویابی خواهد داشت.

تصویر زیر نمونه‌ای از سؤال‌های مربوط به تشخیص الگوی منظّم از الگوی غیرمنظّم را نشان می‌دهد.

تشخیص الگوی اصلی

یکی از مراحل حسّاس و در عین حال ، مهم و کمی پیچیده در ارتباط با الگوها ، تشخیص الگوی اصلی یا همان الگوی تکرارشونده است. همیشه در الگوهای منظّم ، یک الگوی اصلی یا الگوی تکرارشونده وجود دارد که به طور دائم تکرار می‌شود. برای ادامه دادن یک الگوی منظّم ، کشف الگوی اصلی بسیار مهم و ضروری است و بدون تشخیص الگوی تکرارشونده نمی‌توان الگوی منظّم را تکرار کرد.

این برنامه‌ی آموزشی سؤال‌های خوبی در زمینه‌ی تشخیص الگوی اصلی یا الگوی تکرارشونده دارد که نمونه‌ای از آن‌ها را در زیر می‌بینید.

تکمیل الگوهای منظّم

تکمیل الگو یکی دیگر از فرایندهای مرتبط با الگوها می‌باشد. در الگوهای منظّم چون یک نظم خاصّی بین اجزاء الگو وجود دارد ، با تشخیص الگوی اصلی ، به راحتی می‌توان الگو را ادامه داد یا اینکه قسمتی از الگو که برداشته شده است را به طور صحیح پیدا کرده و آن الگو را تکمیل نمود.

این برنامه‌ی آموزشی سؤالاتی در رابطه با تکمیل الگوها دارد که نمونهای از آن را در تصویر زیر می‌بینید.

الگوسازی

یکی از مباحث بسیار مهم و انگیزشی در ارتباط با الگوها ، بحث الگوسازی است. در واقع ، ماحصل آموزش الگو ، الگوسازی است. این اصلی‌ترین چیزی است که یک دانش‌آموز از مبحث الگوها باید یاد بگیرد تا خودش بتواند به انواع مختلف ، الگوسازی کند. دانش‌آموز باید سعی کند اوّل از ساخت الگوهای ساده شروع کند و کم کم به ساخت الگوهای پیچیده اقدام کند. هر دانش‌آموز می‌تواند با توجّه به استعداد ، خلّاقیّت و سطح آموزش خود ، الگوسازی کند. هر چقدر که آموزش و تمرین الگوسازی بیشتر باشد ، به همان اندازه ، موفّقیّت او در الگوسازی نیز بیشتر خواهد بود.
برنامه‌ی آموزش الگویابی و الگوسازی ، سؤال‌های متنوّعی درباره ساخت الگو وجود دارد که حل آن‌ها در ارتقاء سطح دانش کار دانش‌آموز با الگوها را افزایش خواهد داد.

نمونه‌ای از سؤالات مربوط به الگوسازی در تصویر زیر قابل مشاهده است.

در این برنامه‌آموزشی فقط الگوهای هندسی یا همان الگوهای تصویری مورد آموزش قرار می‌گیرند. علاوه بر الگوهای هندسی ، الگوهای عددی هم وجود دارند که دانش‌آموز پس از یادگیری الگوهای هندسی ، می‌تواند کار با الگوهای عددی را نیز آموزش ببیند.